ಭೀಕರ ಪಹಲ್ಗಾಮ್ ಭಯೋತ್ಪಾದಕ ದಾಳಿಯ ನಂತರ ಭಾರತವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಿರುದ್ಧ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದೆಂದರೆ ಸಿಂಧೂ ಜಲ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ‘ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ಥಗಿತ ಅಥವಾ ಅಮಾನತು’ (‘in abeyance’) ಇರಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರ. ಗಡಿಯಾಚೆಗಿನ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಗೆ ಭಾರತದ ಈ ದಿಟ್ಟ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯು ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಸ ತಿರುವಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದಿದೆ. ಹಲವು ತಜ್ಞರು ಇದನ್ನು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಮೊದಲ ಜಲ ಯುದ್ಧದ ಆರಂಭವೆಂದು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ಭಾರತವು ‘ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ಥಗಿತ’ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಹಳ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಬಳಸಿದೆ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಗಡಿಯಾಚೆಗಿನ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ, ದಾಳಿಯ ಅಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದರೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಭಾರತವು ತೆರೆದಿಟ್ಟಿದೆ. ಭಾರತದ ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಗೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿ ಎರಡೂ ಕಡೆಯಿಂದ ನೀರು ಹರಿಯುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅರ್ಥವಲ್ಲ.
ಬದಲಾಗಿ, ಇದು ನೀರನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಕಡೆಗೆ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ.
1960 ರಿಂದ ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಘರ್ಷಗಳ ನಡುವೆಯೂ ಸಿಂಧೂ ಜಲ ಒಪ್ಪಂದವು ಪವಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಏಪ್ರಿಲ್ 2025 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಈ ಒಪ್ಪಂದದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಕಠಿಣ ನಿಲುವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದೆ.
ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ‘ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಅಮಾನತಿನಲ್ಲಿ’ ಇರಿಸುವುದರಿಂದ ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಸಹಕಾರ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳ್ಳಲಿವೆ.
ಇದರರ್ಥ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ದತ್ತಾಂಶದ ಮುಕ್ತ ಹರಿವು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನದಿ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ಗಂಭೀರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದು ಮತ್ತು ಮುಂಬರುವ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ನೀರಿನ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.
ಐಆರ್ ಎಸ್ ಎ ನೀರಿನ ಕೊರತೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಮರೆಯಿತಾ ಪಾಕ್?
ಕಳೆದ ತಿಂಗಳು, ಸಿಂಧೂ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (IRSA) ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಧ್‌ಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಬೆಳೆ ಋತುವಿನ ಕೊನೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಶೇ. 35 ರಷ್ಟು ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿತ್ತು. ದೇಶವು ಈಗಾಗಲೇ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಬರಗಾಲವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಮಳೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ಸರಾಸರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಇತ್ತೀಚಿನ ನಿರ್ಧಾರವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಿಗಡಾಯಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಭಾರತದಿಂದ ಯಾವುದೇ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ದತ್ತಾಂಶ ಲಭ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಕಳಪೆ ನದಿ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ ನಿಲ್ಲಿಸದಿದ್ದರೆ ಪಾಕ್ ಗೆ ನೀರಿಲ್ಲ :
ಇದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ನೀರಿನ ಮುಕ್ತ ಹರಿವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಮಹತ್ವದ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಕ್ರಮದ ಮೂಲಕ ಭಾರತವು ತನ್ನ ನೆರೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಂದೇಶ ರವಾನಿಸಿದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಗಡಿಯಾಚೆಗಿನ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮುಂದಾದರೆ ಭಾರತವು ಸಹಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಭಾರತವು ನೀರಿನ ಹರಿವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲು ಬಲವಂತವಾಗುತ್ತದೆ.
ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಒಣ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ ಸುಮಾರು 240 ಮಿಲಿಮೀಟರ್ ಮಾತ್ರ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ದೇಶವು ಶೇಕಡಾ 76 ರಷ್ಟು ತೀವ್ರ ನೀರಿನ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಿಗಾಗಿ ಸಿಂಧೂ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಒಟ್ಟು ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಸುಮಾರು ಶೇಕಡಾ 90 ರಷ್ಟು ಭಾಗ, ಸಿಂಧೂ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದ ನೀರಾವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾದ ಕೃಷಿಯೋಗ್ಯ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಭಾರತದ ನದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಅದೆಷ್ಟು ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ ಗೊತ್ತಾ? ಅಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಪ್ರಮಾಣದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಜಿಡಿಪಿ(GDP) ಯ ಶೇಕಡಾ 24 ರಷ್ಟು, ಅಲ್ಲಿನ ಉದ್ಯೋಗದ ಶೇಕಡಾ 45 ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ರಫ್ತಿನ ಶೇಕಡಾ 60 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಭಾರತದ ನದಿಗಳು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಭಾರತದ ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮೇಲೆ ತೀವ್ರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಲಿದೆ.
1960 ರ ಸಿಂಧೂ ಜಲ ಒಪ್ಪಂದ ಏನನ್ನುತ್ತೆ?:
ನದಿ ಹರಿವಿನ ಮೇಲಿನ ಭಾರತದ ನಿಯಂತ್ರಣದಿಂದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ 1960 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವೆ ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಮಾತುಕತೆಗಳ ನಂತರ ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಂಧೂ ಜಲ ಒಪ್ಪಂದ (Indus Water Treaty)ಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಡಿಯಾಚೆಗಿನ ನೀರಿನ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಯಶಸ್ವಿ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.
ಹಲವು ಬಾರಿ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಸಿಂಧೂ ಜಲ ಒಪ್ಪಂದ ಅನುಷ್ಠಾನ ಅಡೆತಡೆ ಇರಲಿಲ್ಲ :
ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವೆ ಅನೇಕ ಯುದ್ಧಗಳು ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ರಾಜಕೀಯ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ಕಳೆದ ಆರು ದಶಕಗಳಿಂದಲೂ ಯಾವುದೇ ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಒಪ್ಪಂದದ ನಿಯಮಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಯಾವುದೇ ಪಕ್ಷವು ಏಕಪಕ್ಷೀಯವಾಗಿ ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಲು ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲು ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಭಾರತವು ಅಮಾನತು ಅಥವಾ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯ ಬದಲಿಗೆ ‘ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಅಮಾನತಿನಲ್ಲಿ’ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಹಳ ಜಾಣತನದಿಂದ ಬಳಸಿದೆ.
ಭಾರತದ ಈ ನಿರ್ಧಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮೊರೆ ಹೋಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಒಪ್ಪಂದದ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ.
ಆದರೆ ಭಾರತವು ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರದೊಂದಿಗೆ ಜಲ ಹಂಚಿಕೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಂದೇಶವನ್ನು ರವಾನಿಸಿದೆ. ಮುಂಬರುವ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಯಾವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಾದು ನೋಡಬೇಕಿದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದರೆ, ಇದು ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವಿನ ಜಲ ಯುದ್ಧದ ಮುನ್ನುಡಿಯಾಗಿಯೂ ಪರಿಣಮಿಸಬಹುದು.
ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವಿಕೆ (in abeyance) ಎಂಬುದರ ಅರ್ಥವೇನು? :
ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವಿಕೆ ಎಂದರೆ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವುದು, ಆದರೆ ಬೇರೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅದು ಇಲ್ಲದೆ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಲಾದ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.
